Kötü huy ve ahlaktan kurtulabilmek için,
Önce, bunu bilmesi lazım gelir kiÅŸinin.

Yani kötü huyunu teÅŸhis etmek lazımdır.
Bunu bilmek için de, çeÅŸitli yollar vardır.

Mesela güvendiÄŸi bir dosttan sorar bunu.
Onun söylemesiyle bilir kötü huyunu.

Veyahut düÅŸmanının sözüne dikkat eder.
Zira düÅŸman, insanın kusurlarını söyler.

Veyahut evliyanın okuyup hayatını,
Onlardan anlamaya çalışır hatasını.

Veyahut insanlarda görünce kötü bir hal,
(Bende de var mı?) diye, kendine bakar derhal.

Aynı kötü huylardan, kendinde varsa eÄŸer,
Bunu düzeltmek için çalışır, gayret eder.

Zira mümin, müminin aynasıdır esasen.
Bu hadis-i şerifin manası budur zaten.

Yani baÅŸkalarının kusurunu görerek,
Kendi ayıplarını, nasib olur öÄŸrenmek.

Nitekim: (Bu ahlakı kimden öÄŸrendin?) diye,
Gelip sual ettiler, bir gün Ä°sa Nebi’ye.

Cevaben buyurdu ki: (Kimseden öÄŸrenmedim.
Sadece insanların haline dikkat ettim.

Hoşuma gidenleri, ben dahi yaptım aynen.
BeÄŸenmediklerimi terk eyledim tamamen.)

Yine Lokman Hakim’e gelip bazı kimseler,
(Siz, edebi kimlerden öÄŸrendiniz?) dediler.

Cevaben buyurdu ki: (Edepsizden öÄŸrendim.
O kötü hallerinden, tiksinip terk eyledim.)

Kendinde kötü bir huy olduÄŸunu bilince,
Nereden geldiÄŸini öÄŸrenmeli hemence.

Yani bu kötü huyun, nereden geldiÄŸini,
Araştırıp bulmalı evvela sebebini.

Sonra da, o sebebi yok etmek için hemen,
Onun ters ve zıddını yapmalıdır tamamen.

Çünkü kötü bir huydan halas olmak, kurtulmak,
O ÅŸeyin, tam tersini yapmakla olur ancak.

Lakin bunu baÅŸarmak, pek de kolay deÄŸildir.
Zira her bir kötülük, nefse çok tatlı gelir.

Ä°nsan kötü bir ÅŸeyi, günahı iÅŸleyince,
Nefse ağır bir ceza vermelidir hemence.

Hatta kendi kendine demelidir ki insan:
(EÄŸer Allah'a karşı yaparsam günah, isyan,

Yapacağım şu kadar bir hayır ve hasenat.
Yahut gece namazı kılacağım yüz rekat.)

Bu ÅŸekilde, nefsine bir ceza vermelidir.
Ve hatta bu hususta, yemin de etmelidir.

Nefis, yapmamak için bu güç ibadetleri,
Terk eder yavaÅŸ yavaÅŸ, o kötü âdetleri.

Ä°nsan, böyle yapmaya devam ederse eÄŸer,
Nefis de, günahları iÅŸlemekten vazgeçer.